Hieronder bespreek ik het VVD standpunt over arbitrage tussen investeerder en staat (investor-state dispute settlement, ISDS) op grond van het verslag van een algemeen overleg in de Tweede Kamer op 1 oktober 2014. ISDS geeft buitenlandse investeerders het recht landen in arbitrage te dagen voor internationale tribunalen. Vrijschrift acht dit een bedreiging voor de democratie.
De heer Leegte (VVD):
"Het belangrijkste punt op de agenda is natuurlijk het vrijhandel- en investeringsverdrag tussen de EU en de VS, TTIP. Ik zeg bewust vrijhandels- én investeringsverdrag. Van politici mag je verwachten dat zij nuchter en prudent redeneren, dat zij naar feiten kijken en vanuit feiten redeneren. De rol die wij hebben, is een speciale en brengt ook een verantwoordelijkheid met zich mee. Zeker van Europese Commissarissen en van voorzitters van de Europese Commissie mag verwacht worden dat zij zich in de feiten verdiepen en dat zij dan pas iets roepen. Het is daarom ook uiterst onhandig dat mevrouw Malmström over het ISDS zei dat zij dat uit het TTIP-verdrag zou willen onderhandelen. Ik zeg niet dat dit haar eigen woorden waren. Sterker nog, het was Juncker die de opdracht gaf om dat in de tekst op te nemen, maar die investeringsbescherming is cruciaal voor ondernemers en daarom staat ze ook in alle verdragen die wij sluiten over vrijhandel en investeringen. Om te investeren, verlangen ondernemers zekerheid over eigendomsrechten, om willekeur van beleid tegen te gaan van de regering in het land waarin zij zich vestigen. Deze bescherming van eigendomsrechten is cruciaal, zeker voor mkb-bedrijven, de motor van de economie. Zij hebben niet de juridische slagkracht van grote bedrijven. De kern van het investeringsbeschermingsprogramma is ten eerste dat overheden geen wet mogen maken die zich richt tegen een specifiek bedrijf, ten tweede dat de wet niet tot doel mag hebben om de schatkist te vullen en ten derde dat die pas kan worden ingezet nadat een binnenlandse rechter heeft gesproken. Over die drie dingen gaat het ISDS. Bovendien kan alleen materiële schade vergoed worden, dus niks miljardenclaims over emoties en dat soort dingen. De bescherming tegen willekeur is niet alleen goed, maar die is ook noodzakelijk. Wij lezen dagelijks hoe China nu Duitse en Europese bedrijven aan het pesten is. Van ngo’s weten wij dat velen anti-wetenschappelijk zijn, omdat feiten vervelend zijn als je zelf al weet hoe het zit. Ngo’s als Greenpeace en Pax voor Vrede hebben de doelredenatie als belangrijkste instrument en komen met emotionele statements om te onderbouwen wat ze zelf al vonden. De belangrijkste vragen die je daar als nuchter persoon tegenover kunt stellen, zijn: weet je zeker dat het waar is? Waar kan ik zien dat het klopt? Waar staat wat er beweerd wordt? Juist daarom is het zo schadelijk dat serieus geachte Commissarissen meehuilen met de roedel wolven. Wil de Minister ferm afstand nemen van de onhandige uitspraken in de eerste brief van Malmström? Kan zij er bovendien voor zorgen dat ook Juncker zich uitspreekt voor vrijhandel, voor investeringen en voor het verdrag van ISDS daarbinnen?" (Nadruk toegevoegd)
Daarna volgt een interruptie, en wordt het debat rommeliger. Ik bespreek daarom slechts het bovenstaande.
Het is ongelukkig indien oog hebben voor zeer serieuze bezwaren afgedaan wordt als meehuilen met de roedel wolven.
Ik wijs ook op een
publicatie van Vrijschrift waarin aangetoond wordt dat ISDS de VS een oneerlijk voordeel geeft. Leegte heeft gelijk als hij zegt: "weet je zeker dat het waar is? Waar kan ik zien dat het klopt?" Daarom bevat de Vrijschrift publicatie waar ik naar verwijs ook de relevante artikelnummers. Vrijschrift is, meen ik, afdoende transparant.
Zie ook, nieuwer: brief Vrijschrift.
Leegte sprak hierboven over uitputting van lokale middelen: "De kern van het investeringsbeschermingsprogramma is (...) en ten derde dat die pas kan worden ingezet nadat een binnenlandse rechter heeft gesproken."
Dit punt is aantoonbaar onjuist. De CETA tekst, pagina 165, "Article X.18: Consultations", vermeldt lokale rechtsgang, maar niet dwingend: "exhausts or ceases to pursue claims or proceedings before a tribunal or court under the law of a Party". Ook in "Article X.21: Procedural and Other Requirements for the Submission of a Claim to Arbitration" is het voldoende om, indien een lokale rechter is ingeschakeld, een verklaring af te geven dat de rechtsgang gestaakt is: "provides a declaration that: a final award, judgment or decision has been made; or it has withdrawn any such claim or proceeding;" En "Article X.22: Submission of a Claim to Arbitration", bevat ook geen eis tot uitputting van lokale middelen. (
pdf)
De twee andere kernpunten van ISDS volgens Leegte: "De kern van het investeringsbeschermingsprogramma is ten eerste dat overheden geen wet mogen maken die zich richt tegen een specifiek bedrijf, ten tweede dat de wet niet tot doel mag hebben om de schatkist te vullen en ten derde (...).
Dit mag inderdaad niet. Het probleem, dat Leegte onbenoemd laat, is dat de investeringsbescherming veel verder gaat, zie hiervoor de
Statement of Concern, hierboven genoemd. De problemen zijn zodanig ernstig dat voor een moderne democratie, met scheiding der machten, ISDS geen optie kan zijn.
Er is dus een probleem. Bedrijven willen uiteraard dat hun eigendom beschermd wordt. Deze bescherming is in China niet gegarandeerd. Moeten we ISDS toevoegen aan verdragen met Canada, de VS, Singapore, omdat de rechtstaat in China ontoereikend is? Nee.
Moeten we ISDS toevoegen aan een verdrag met China? Nee, ook niet, want ISDS verdragen zijn wederkerig, en voor een moderne democratie, met scheiding der machten, kan ISDS geen optie zijn.
Zitten we nu met de handen in het haar? Nee, de Wereldbank biedt ook investeringsverzekering aan (
MIGA). Als het misgaat vliegen wat onderhandelaars naar het land in kwestie. De Wereldbank heeft geen zin in uitbetalen, het land in kwestie geen zin in ruzie met de Wereldbank: ze komen er eigenlijk altijd wel uit. Daarnaast zijn er commerciële verzekeraars.
Ik denk niet dat Vrijschrift een "anti-vrijhandelshouding" heeft. Maar mocht de VVD dat denken, een club die daar zeker niet van te betichten is is het Cato-instituut, een denktank nog een tikkeltje rechtser dan de VVD. Dan Ikenson, directeur van Cato’s Herbert A. Stiefel Center for Trade Policy Studies,
bespreekt 8 punten (vanuit Amerikaans perspektief, maar veel is ook voor Nederland en de EU van belang): ISDS is overkill, ISDS socializes the risk of foreign direct investment, ISDS encourages "discretionary" outsourcing, ISDS exceeds "national treatment" obligations, extending special privileges to foreign corporations, U.S. laws and regulations will be exposed to ISDS challenges with increasing frequency, ISDS is ripe for exploitation by creative lawyers, ISDS reinforces the myth that trade primarily benefits large corporations, dropping ISDS would improve U.S. trade negotiating objectives.
De argumenten van het Cato-instituut zouden voor de VVD van belang kunnen zijn.
Overigens heb ik respect en waardering voor de duidelijkheid van het VVD standpunt. Omdat de VVD met argumenten aankomt is het mogelijk het standpunt van de VVD te bespreken.
De PvdA houdt zich zo stil mogelijk. Hier heb ik geen respect en waardering voor. Het zal de schaamte van de medeplichtigheid zijn.
